Μια συνέντευξη του Öcalan από το 1993 επανέρχεται στην επικαιρότητα, εν μέσω των νέων εξελίξεων

Μια συνέντευξη από το μακρινό 1993, που πήρε ο βετεράνος δημοσιογράφος Can Dündar από τον Abdullah Öcalan, έχει αναζωπυρώσει τη συζήτηση σχετικά με τον χειρισμό της κουρδικής ειρηνευτικής διαδικασίας από την Τουρκία. Καθώς οι συζητήσεις για τη συμφιλίωση επανέρχονται στην επικαιρότητα, ο σχολιασμός και η ανάλυση βαθαίνουν, αναφορικά με το κατά πόσον αυτή τη φορά ο πολιτικός διάλογος θα επιτύχει.

Η συνέντευξη, που πραγματοποιήθηκε στις 17 Μαρτίου 1993 κατά τη διάρκεια μιας περιόδου κατάπαυσης του πυρός με τη μεσολάβηση του Προέδρου Τουργκούτ Οζάλ, αποτυπώνει τις πρώτες εκκλήσεις του Öcalan για πολιτικό μετασχηματισμό στο πολιτικό σύστημα της Τουρκίας. Καθώς αναδύονται νέες συζητήσεις σχετικά με μια πιθανή διαδικασία συμφιλίωσης, το βίντεο χρησιμεύει ως υπενθύμιση του πόσο λίγα έχουν αλλάξει στην επίσημη συζήτηση γύρω από το κουρδικό ζήτημα.

Το βίντεο βρέθηκε και κοινοποιήθηκε από τον Κούρδο δημοσιογράφο Amed Dicle στον λογαριασμό του στο X, φέρνοντας εκ νέου την προσοχή στις προηγούμενες δηλώσεις του Öcalan υπό το φως των συνεχιζόμενων συζητήσεων για μια πιθανή νέα διαδικασία συμφιλίωσης.

Στη συνέντευξη, ο Dündar ρώτησε τον Öcalan αν θα μπορούσε να φανταστεί τον εαυτό του να ηγείται ενός νομίμου πολιτικού κόμματος στην Τουρκία ή ακόμη και να υπηρετήσει στο κοινοβούλιο. Ο Κούρδος ηγέτης είχε απαντήσει τα εξής: 

«Είναι δύσκολο με τους υπάρχοντες πολιτικούς νόμους και τη δομή αυτού του κοινοβουλίου. Αλλά εάν επρόκειτο να αναπτυχθεί ένα ομοσπονδιακό κοινοβούλιο, εάν επρόκειτο να τροποποιηθούν οι νόμοι των πολιτικών κομμάτων και εάν γίνονταν νομικές ρυθμίσεις για ευρύτερη συμμετοχή, τότε θα ήταν ένα ξεκάθαρο ζήτημα».

Ερωτώμενος για το ενδεχόμενο της επιστροφής του στην Τουρκία, απάντησε:«Αντί για την επιστροφή στην Τουρκία, είναι απαραίτητο να μιλήσουμε για τον μετασχηματισμό της Τουρκίας. Τότε μπορούμε όλοι να έχουμε μια θέση, σε μια μεταβαλλόμενη Τουρκία».

Τα λόγια του Öcalan μοιάζουν εντυπωσιακά με τις συζητήσεις που γίνονται σήμερα στην Τουρκία, όπου πολιτικοί παράγοντες - συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού του ακροδεξιού Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) Devlet Bahçeli - έχουν αναγνωρίσει την αναγκαιότητα διαλόγου σχετικά με το κουρδικό ζήτημα.

Από τον Οκτώβριο του 2023, οι συζητήσεις για μια νέα διαδικασία συμφιλίωσης έχουν αποκτήσει νέα δυναμική, με τρεις επισκέψεις στον Öcalan μέχρι στιγμής. Η πρώτη έγινε τον Οκτώβριο, όταν τον επισκέφτηκε ο ανιψιός του, βουλευτής. Ακολούθησαν δύο ξεχωριστές επισκέψεις από τις αντιπροσωπείες του Κόμματος για την Ισότητα των Λαών και τη Δημοκρατία (DEM) τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο. Αναμένεται σύντομα μια νέα επίσκεψη, κατά την οποία ο Öcalan αναμένεται να κάνει ένα ιστορικό κάλεσμα για κουρδοτουρκική αδελφότητα και την ίδρυση μιας νέας, δημοκρατικής και πλουραλιστικής Τουρκίας, όπου θα αναγνωρίζονται όλα τα δικαιώματα των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των Κούρδων.

Παρά τις σημαντικές αντιφάσεις μεταξύ της ρητορικής της συμφιλίωσης και των συνεχιζόμενων κατασταλτικών πολιτικών του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) έναντι της κουρδικής πολιτικής και της ευρύτερης αντιπολίτευσης στην Τουρκία, εξακολουθεί να υπάρχει ισχυρή ελπίδα ότι ο Öcalan θα μπορούσε να διαδραματίσει βασικό ρόλο στη μετάβαση από τον αυταρχισμό της περασμένης δεκαετίας προς ένα πιο δημοκρατικό σύστημα.

Η φυλάκιση του Öcalan και ο τρόπος με τον οποίο ο ρόλος του έχει πλαισιωθεί από το τουρκικό κράτος έρχεται σε έντονη αντίθεση με την παγκόσμια αντίληψη άλλων εξεχουσών προσωπικοτήτων στους απελευθερωτικούς αγώνες, όπως ο Νέλσον Μαντέλα. Ο Μαντέλα πέρασε 27 χρόνια στη φυλακή, αλλά αργότερα αναδείχθηκε ως ένας παγκοσμίως αναγνωρισμένος πολιτικός. Η μεταμόρφωσή του από «τρομοκράτης» σε βραβευμένο με Νόμπελ Ειρήνης ηγέτη γιορτάζεται ως κομβική στιγμή στην ιστορία της Νότιας Αφρικής.

Από τη σύλληψή του το 1999, ο Abdullah Öcalan βρίσκεται φυλακισμένος στο νησί İmralı, μια εγκατάσταση υψίστης ασφαλείας στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Για περισσότερα από 26 χρόνια, κρατείται σε πλήρη απομόνωση, με τη νομική ομάδα και την οικογένειά του να στερούνται σε μεγάλο βαθμό την πρόσβαση στη φυλακή. Διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και νομικοί εμπειρογνώμονες έχουν εκφράσει με συνέπεια ανησυχίες για την άνευ όρων κράτησή του, η οποία τον εμπόδισε να συμμετάσχει σε πολιτικές συζητήσεις για το κουρδικό ζήτημα. Το νομικό του καθεστώς παραμένει ένα από τα πιο αμφισβητούμενα στοιχεία της προσέγγισης της Τουρκίας για την επίλυση της σύγκρουσης δεκαετιών.

Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις από νομικούς εμπειρογνώμονες και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Τουρκία συνεχίζει να περιορίζει αυστηρά την επικοινωνία του με τον έξω κόσμο - ένα επίπεδο εγκλεισμού ακόμη πιο ακραίο από αυτό που υπέμεινε ο Μαντέλα στο νησί Ρόμπεν.

Ενώ η ηγεσία του Μαντέλα και ο αγώνας για το τέλος του απαρτχάιντ αναγνωρίστηκαν και νομιμοποιήθηκαν σταδιακά στη διεθνή σκηνή, ο Öcalan παραμένει μια από τις πιο αμφιλεγόμενες πολιτικές προσωπικότητες στην Τουρκία, όπου ακόμη και οι συζητήσεις για τον ρόλο του στο κουρδικό ζήτημα λογοκρίνονται ή ποινικοποιούνται σε μεγάλο βαθμό.

Ωστόσο, για εκατομμύρια Κούρδους, ο Öcalan παραμένει η κεντρική φιγούρα στο κίνημά τους και τα θεωρητικά του γραπτά για τον δημοκρατικό συνομοσπονδισμό συνεχίζουν να διαμορφώνουν τις κουρδικές πολιτικές δομές σε όλη την περιοχή.
Η κατάπαυση του πυρός που κήρυξε ο ίδιος το 1993 θεωρήθηκε ως πιθανό σημείο καμπής, ωστόσο παρά τις προσπάθειες του Οζάλ, το τουρκικό κράτος δεν αναγνώρισε ποτέ επισήμως την εκεχειρία. Μέσα σε μήνες, η κατάπαυση του πυρός κατέρρευσε και η σύγκρουση κλιμακώθηκε περαιτέρω μετά τον ξαφνικό θάνατο του Οζάλ τον Απρίλιο του 1993 2ενισχύοντας επίσης τις εικασίες ότι το βαθύ κράτος της Τουρκίας δεν ήταν διατεθειμένο να επιτρέψει τη συνέχιση των ειρηνευτικών συνομιλιών.

Η επανεμφανιζόμενη συνέντευξη του Can Dündar επανεξέτασε την ιστορική απροθυμία της Τουρκίας να συμμετάσχει σε ουσιαστικές ειρηνευτικές προσπάθειες, θέτοντας το ερώτημα εάν η αποτυχία αναγνώρισης της πρωτοβουλίας του Öcalan το 1993 συνέβαλε σε δεκαετίες περαιτέρω αιματοχυσίας.

Η συνέντευξη σηματοδότησε επίσης μια συμβολική στιγμή στη δημόσια εικόνα του Οτσαλάν. Για πρώτη φορά, εμφανίστηκε με πολιτικά ρούχα, κουστούμι και γραβάτα, αντί για στρατιωτική αμφίεση, μια χειρονομία προς την κατεύθυνση του πολιτικού διαλόγου.

Όταν ο Dündar τον  ρώτησε πώς ένιωθε να ντυθεί επίσημα, ο Öcalan απάντησε:

«Είχα ξεχάσει ακόμη και πώς να ντύνομαι έτσι. Αν εμφανιζόμουν με στρατιωτική στολή εδώ, νομίζω ότι δεν θα είχε καλή υποδοχή από το κοινό».

Τα λόγια του υπογράμμισαν μια συνειδητή αλλαγή προσέγγισης, ωστόσο η απροθυμία του τουρκικού κράτους να ασχοληθεί με τις πολιτικές του προτάσεις εξασφάλισε ότι αυτή η αλλαγή δεν θα οδηγήσει σε επίσημες διαπραγματεύσεις.

Η επανεμφάνιση της συνέντευξης έχει επίσης επιστήσει την προσοχή στην περίπτωση του Dündar. Ο δημοσιογράφος, ο οποίος τότε εργαζόταν για το 32. Gün -ένα σπάνιο παράδειγμα ελευθερίας του Τύπου στην Τουρκία, με τον Μεχμέτ Αλί Μπιράντ, είναι τώρα εξόριστος στη Γερμανία, έχοντας καταδικαστεί στην Τουρκία για «αποκάλυψη κρατικών μυστικών».
Η αναφορά του Dündar το 2015 σχετικά με φορτηγά της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών (MIT) που παρέδιδαν όπλα σε ένοπλες ομάδες στη Συρία οδήγησε στη δίωξή του. Κατηγορήθηκε ότι αποκάλυψε αποστολές όπλων που υποστηριζόταν από το κράτος σε τζιχαντιστικές ομάδες. Η υπόθεσή του έχει γίνει ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα καταστολής του Τύπου στην Τουρκία, με τους υποστηρικτές της ελευθερίας του Τύπου παγκοσμίως να ζητούν την αθώωσή του.

Ο Dündar σχολίασε το βίντεο που επανεμφανίστηκε μέσω του λογαριασμού του στο Instagram, προσθέτοντας περαιτέρω στη δημόσια συζήτηση σχετικά με τον ιστορικό ρόλο του Öcalan στις ειρηνευτικές προσπάθειες.

Τους τελευταίους μήνες, αρκετές αρχειακές συνεντεύξεις με τον Öcalan έχουν επανεμφανιστεί σε διάφορες πλατφόρμες, προκαλώντας νέο ενδιαφέρον για τις προηγούμενες δηλώσεις του. Πλήρη πλάνα από τη συνέντευξή του στον δημοσιογράφο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ και άλλες προηγούμενες ηχογραφήσεις έχουν επίσης κοινοποιηθεί ευρέως, υπογραμμίζοντας μια ευρύτερη προσπάθεια επανεξέτασης της θέσης του Öcalan για τις κουρδοτουρκικές σχέσεις όλα αυτά τα χρόνια.

Με την Τουρκία να συζητά για άλλη μια φορά μια πιθανή διαδικασία συμφιλίωσης, η συνέντευξη που επανεμφανίστηκε έχει πυροδοτήσει ευρύτερη συζήτηση:

*Θα ληφθούν τελικά σοβαρά υπόψη τα λόγια του Öcalan πριν από τρεις δεκαετίες;

*Μπορεί η Τουρκία να αναγνωρίσει τα λάθη της στο παρελθόν ή θα συνεχίσει να ποινικοποιεί τους ίδιους τους παράγοντες που ζητούσαν εδώ και καιρό μια πολιτική λύση;

*Ο Öcalan θα εξαναγκαστεί να παραμείνει σιωπηλός στην απομόνωση ή θα τον αναγνωρίσει τελικά η Τουρκία ως πολιτικό ομόλογό της;

Καθώς η Τουρκία επανεξετάζει την ιδέα της συμφιλίωσης, η συνέντευξη που επανεμφανίστηκε λειτουργεί ως υπενθύμιση των προηγούμενων αποτυχιών. Η άρνηση του κράτους να αναγνωρίσει επίσημα την κατάπαυση του πυρός του 1993 και η επακόλουθη απόφασή του να εγκαταλείψει τις ειρηνευτικές συνομιλίες του 2013-2015 έχουν κάνει τους Κούρδους παράγοντες επιφυλακτικούς απέναντι σε νέες υποσχέσεις.

Για πολλούς, η ομοιότητα μεταξύ των δηλώσεων του Öcalan το 1993 και των σημερινών συζητήσεων εγείρει ένα άβολο ερώτημα: Αν το κράτος είχε λάβει στα σοβαρά τα λόγια του Öcalan πριν από 32 χρόνια, θα είχε αποφύγει η Τουρκία δεκαετίες σύγκρουσης;

Αλλά ένα πράγμα είναι σαφές: οι απόηχοι του 1993 εξακολουθούν να διαμορφώνουν το κουρδικό ζήτημα σήμερα. Ενώ οι προηγούμενες προσπάθειες συμφιλίωσης εγκαταλείφθηκαν, αυτή τη φορά οι μεταβαλλόμενες περιφερειακές αλλαγές ισχύος ήταν αρκετά έντονες και έχουν αναγάγει την αλλαγή του νομικού καθεστώτος του Öcalan σε ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα στην προσέγγιση της Τουρκίας στο κουρδικό ζήτημα.

Μπορείτε να δείτε απόσπασμα από τη συνέντευξη στον αρχικό σύνδεσμο.

Α.

Με πληροφορίες από το Medyanews