Μετά από 25 χρόνια στη φυλακή, ο Öcalan έγινε ο ηγέτης μιας νέας γενιάς

Καθώς ξεκινούσα να γράφω την Τετάρτη, 14 Φεβρουαρίου [ΣτΜ: 2024], φαντάζομαι τον Abdullah Öcalan τις ίδιες μέρες, πριν από 25 χρόνια. Από τις αρχές του μήνα βρισκόταν σε σπίτι της ελληνικής πρεσβείας στο Ναϊρόμπι, το οποίο δεν ήταν το μέρος όπου ήθελε να βρίσκεται. Ξέρει ότι ο κόσμος έχει γίνει ένα αφιλόξενο μέρος, αλλά δεν ξέρει ότι αυτή είναι η τελευταία του μέρα μιας σχετικής ελευθερίας. Βρίσκεται σε κίνηση από τις 9 Οκτωβρίου, όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σχετικά ασφαλές καταφύγιο της Συρίας λόγω των τουρκικών απειλών για εισβολή εάν η Συρία συνεχίσει να τον φιλοξενεί – απειλές που υποστηρίχτηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ισραήλ.

Η παρουσία του Öcalan στη Συρία είχε καταστεί δυνατή από την ψυχροπολεμική πολιτική που είχε τοποθετήσει τη Συρία και την Τουρκία σε αντίθετες πλευρές. Μετά την αναχώρησή του, ο Öcalan είχε σχεδιάσει να μεταφέρει τις ιδέες του για μια ειρηνική επίλυση του Κουρδικού Ζητήματος σε όλη την Ευρώπη, αλλά οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν ενδιαφέρθηκαν να μιλήσουν για ειρήνη με έναν αριστερό μαχητή της ελευθερίας. Ανησυχούσαν περισσότερο να μην αναστατώσουν τον στρατηγικά τοποθετημένο σύμμαχο και εμπορικό εταίρο τους στο ΝΑΤΟ, την Τουρκία.

Πριν έρθει στην Κένυα, η οδύσσεια του Öcalan τον είχε οδηγήσει σε πολλά διαφορετικά μέρη, συμπεριλαμβανομένης της Μόσχας, της Ρώμης και της Αθήνας. Κατά καιρούς, οι προοπτικές φαινόταν να γίνονται θετικές -και η ιστορία μπορεί να ήταν πολύ διαφορετική. Έλαβε την υποστήριξη του ρωσικού κοινοβουλίου και το αίτημά του για άσυλο έγινε δεκτό από την Ιταλία, αν και ποτέ δεν επισημοποιήθηκε. Όμως, οι ανώτερες αρχές και η διεθνής πίεση επενέβαιναν πάντα. Είχε μεταφερθεί στην Κένυα από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες με την προσδοκία ότι θα μεταφερόταν σε άλλη χώρα που θα του έδινε άσυλο, όπως η Νότια Αφρική του Νέλσον Μαντέλα. Αλλά η CIA και άλλοι επίδοξοι απαγωγείς έκαναν κύκλους γύρω του. Μέσα στον χώρο της πρεσβείας, ο Öcalan ήταν σχετικά ασφαλής, αλλά δεν μπορούσε να μείνει εκεί, και στις 15 Φεβρουαρίου, του είπαν ότι τον μετέφεραν σε ένα αεροπλάνο που θα τον πήγαινε στην Ολλανδία. Η κυβέρνηση της Κένυας επέμενε να τον πάρουν με κυβερνητικό αυτοκίνητο, όχι με διπλωματικά προστατευόμενο αυτοκίνητο της πρεσβείας, και στο δρόμο προς το αεροδρόμιο, το αυτοκίνητο με το οποίο ταξίδευε διαχωρίστηκε από αυτό που μετέφερε τα υπόλοιπα μέλη του κόμματός του και τον οδήγησε εκεί που τον περίμεναν Τούρκοι πράκτορες. Τον πέταξαν δεμένο και με δεμένα μάτια στην Τουρκία.

Ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι διεθνείς κυβερνήσεις στη στήριξη της Τουρκίας και στη συντριβή κάθε ριζοσπαστικής αριστερής διαφωνίας δεν έχει αλλάξει από την απαγωγή του Öcalan , αν και η προσπάθεια να ευχαριστήσουν την Τουρκία έχει γίνει ακόμη μεγαλύτερη και, από την 11η Σεπτεμβρίου, έχει μπει στο παιχνίδι και η ρητορική του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας».

Από τη μέρα της απαγωγής του, πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, ο Öcalan βρίσκεται κλεισμένος στη φυλακή του νησιού Ιμράλι στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Αρχικά, καταδικάστηκε σε θάνατο, σε μια δίκη που κρίθηκε άδικη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Όταν η Τουρκία κατήργησε τη θανατική ποινή, σε μια προσπάθεια να συμμορφωθεί με τα κριτήρια για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η ποινή του μετατράπηκε σε αμετάκλητη ισόβια κάθειρξη. Αυτή είναι η κάθειρξη χωρίς τη δυνατότητα αποφυλάκισης, μια ποινή που έχει θεωρηθεί ως μια μορφή βασανιστηρίων από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, επειδή αρνείται το δικαίωμα στην ελπίδα.

Η φυλάκιση έφερε επίσης χρόνια δυσβάσταχτης απομόνωσης. Αν και υπάρχουν τώρα άλλοι τρεις κρατούμενοι στο νησί, η αλληλεπίδραση είναι πολύ περιορισμένη και ελεγχόμενη. Οι επισκέψεις από δικηγόρους και οικογένεια ήταν πάντα περιορισμένες και τώρα απορρίπτονται πλήρως. Τον επόμενο μήνα θα κλείσουν τρία χρόνια από τότε [ΣτΜ: 25 Μαρτίου 2021] που οι κρατούμενοι του Ιμραλί είχαν για τελευταία φορά οποιαδήποτε επαφή με τον κόσμο έξω από τη φυλακή τους, εκτός από μία επίσκεψη, τον Σεπτέμβριο του 2022, από την Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης, τα ευρήματα της οποίας παραμένουν εμπιστευτικά [ΣτΜ: Πριν λίγες μέρες, στις 23 Οκτωβρίου, ο Abdullah Öcalan δέχθηκε, για πρώτη φορά μετά το 2020, μια οικογενειακή επίσκεψη: από τον ανιψιό του, Ömer Öcalan, βουλευτή του Κόμματος DEM].

Η φυλακή έδωσε στον Öcalan χρόνο να αναπτύξει περαιτέρω ιδέες που είχαν αναπτυχθεί μέσα στο κίνημα. Τα γραπτά του στη φυλακή, με τη μορφή της υπεράσπισής του κατά της φυλάκισής του, έχουν δημιουργήσει μια πολιτική θεωρία που έχει εμπνεύσει ανθρώπους πολύ πέρα από το κουρδικό κίνημα και έχει εμπνεύσει την ίδρυση της Δημοκρατικής Αυτόνομης Διοίκησης της Βόρειας και Ανατολικής Συρίας. 

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν τόσα πολλά αριστερά κινήματα έχασαν το δρόμο τους, το Κουρδικό Κίνημα Ελευθερίας, υπό την καθοδήγηση του Öcalan, χάραξε έναν νέο δρόμο. Αντλώντας ιδέες από άλλους πολιτικούς θεωρητικούς, όπως ο Murray Bookchin, ενέπνευσε ένα σύστημα που εκτιμά την ηθική και την αμοιβαία υποστήριξη και που φημίζεται για την εστίασή του στα δικαιώματα των γυναικών και την ειρηνική συνύπαρξη διαφορετικών κοινοτήτων.

Αν οι διεθνείς συνωμότες πίστευαν ότι η απομάκρυνση του Öcalan θα τελείωνε το κίνημα του οποίου ο ίδιος ηγήθηκε, έπεσαν έξω. Η οργή των Κούρδων συγκλόνισε τον κόσμο, με τις διαδηλώσεις να διαρκούν για εβδομάδες. Πολλοί άνθρωποι έκαναν απεργία πείνας και κάποιοι – ενάντια στις ρητές επιθυμίες του Öcalan και του PKK – αυτοπυρπολήθηκαν. 

Το Κουρδικό Κίνημα Ελευθερίας ταυτίζεται στενά με τον φυλακισμένο ηγέτη του, βλέποντας την καταπίεση και την περιθωριοποίηση των Κούρδων στην Τουρκία ως προέκταση του βασανιστηρίου της απομόνωσής του ηγέτη. Αλλά η απομάκρυνσή του τελευταίου δεν τους εμπόδισε να οργανωθούν. Απεναντίας. Και δεν εμπόδισε ούτε τη δημιουργία μιας νέας γενιάς ακτιβιστών -που δεν ήταν καν γεννημένοι τη στιγμή της σύλληψης του Öcalan.

Οι εκστρατείες υπέρ του Öcalan διατυπώνουν τα επιχειρήματά τους σε διαφορετικά επίπεδα. Το πιο βασικό αίτημα είναι σε προσωπικό επίπεδο: η Τουρκία να τον αντιμετωπίζει σύμφωνα με τα θεμελιώδη πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως ορίζονται από το διεθνές και τουρκικό δίκαιο. Αυτά ορίζουν ότι του επιτρέπεται η τακτική πρόσβαση στην οικογένειά του και στους δικηγόρους του, καθώς και επικοινωνία μέσω τηλεφώνου και επιστολών· ότι η χρήση της απομόνωσης περιορίζεται στο ελάχιστο· και ότι διατηρεί το δικαίωμα να ελπίζει σε αναστολή της ποινής του.

Άλλες απαιτήσεις επικεντρώνονται στο να μπορέσει να παίξει τον βασικό του ρόλο σε οποιαδήποτε πιθανή μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία που θα μπορούσε να επιτρέψει στους Κούρδους στην Τουρκία να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Γίνονται συγκρίσεις με τον ρόλο που έπαιξε ο Μαντέλα και επισημαίνεται ότι μια τέτοια ειρήνη είναι επίσης ζωτικής σημασίας και για να επιτύχει η Τουρκία ένα πιο δημοκρατικό μέλλον και για την ειρήνη στην ευρύτερη περιοχή.

Επιπλέον, είναι απώλεια για την ανθρωπότητα να κλειδώνεις έναν φιλόσοφο και να τον εμποδίζεις να επικοινωνήσει με τον έξω κόσμο. Τα γραπτά του Öcalan στη φυλακή γράφτηκαν κάτω από δύσκολες συνθήκες και χωρίς μεγάλη δυνατότητα να συζητήσει τις ιδέες τους με άλλους στοχαστές. Τώρα είναι ακόμη πιο περιορισμένος, χωρίς τρόπο να επικοινωνήσει με τον ευρύτερο κόσμο. Θα πρέπει να είναι ελεύθερος να συνεισφέρει στην ανθρώπινη διανόηση.

Ο Öcalan και το PKK αποφάσισαν να πάρουν τα όπλα επειδή η Τουρκία δεν επέτρεπε καμία δυνατότητα πολιτικής διεκδίκησης των δικαιωμάτων των Κούρδων. Όπως μπορεί να μαρτυρήσει το Κόμμα DEM –το νιοστό αριστερό φιλοκουρδικό κόμμα που δημιουργείται στην Τουρκία μετά από τις επαναλαμβανόμενες απαγορεύσεις των προηγούμένων–, οι δυνατότητες εξακολουθούν να είναι αυστηρά περιορισμένες και η απλή πολιτική ανάμειξη μπορεί ακόμα και να οδηγήσει στη φυλακή.

Το Κόμμα DEM, όπως και το HDP πριν από αυτό, ακολουθεί τις ιδέες του Öcalan.

Α.

Με πληφοροφίες από το Medyanews